بهترین زمان برای ایمن شدن بدن مادر در مقابل بیماری‌ها قبل بارداری است. ولی در صورت نیاز در دوران بارداری، مادران فقط مجاز به تزریق تعداد محدودی از واکسن‌ها هستند. واکسن‌هایی که برای جنین مشکل‌ساز نباشند و عوارض بارداری در پی نداشته باشند.
همواره ترس از عوارض جنینی باعث می شود که از تجویز بسیاری از داروها و واکسن ها در دوران بارداری جلوگیری شود. این در حالی است که بعضی از این موارد نه تنها باعث بروز عارضه نمی گردند بلکه از بسیاری از بیماری‌های عفونی قابل انتقال به جنین پیشگیری مي کند. بهتر است خانم ها، به منظور بررسی وضعیت ایمنی در برابر بیماری‌های عفونی و تنظیم برنامه واکسیناسیون خود، قبل از اینکه حامله شوند، با پزشک خود مشورت نمایند.
واکسیناسیون روتین بی خطر در دوران بارداری شامل واکسن آنفلوآنزای غیر فعال، دیفتری کزاز و هپاتیت ب است.
واکسن‌هایی كه در دوران حاملگی می‌توان تزریق کرد
هپاتيت B : یكی از مهم‌ترین راه‌های انتقال ویروس هپاتیت b، انتقال از مادر به نوزاد است. بنابراین واكسیناسیون به موقع مادران باردار و نوزادان در بدو تولد، در كاهش شیوع این بیماری در سطح جامعه بسیار موثر است. البته انتقال هپاتيت B از مادر به جنين در ٣ ماهه‌ي اول بارداري به دليل عدم وجود ويرمي (ويروس در خون) منفي است.
زنان بارداری که تست منفی هپاتیت دارند، می‌توانند این واکسن را دریافت کنند. این واکسن برای محافظت مادر و جنین علیه عفونت استفاده می‌شود. تزریق این واکسنِ سه مرحله‌ای (در سه نوبت و به فواصل يك ماه و 6 ماه از تزريق اول) قبل و بعد از زایمان صورت می‌گیرد.
آنفلوآنزا: این واکسن می‌تواند از بیماری‌های جدی مادر طی دوران بارداری جلوگیری کند. در طول فصل ابتلا به آنفلوآنزا تمام زنان باردار مي توانند در سه ماهه دوم و سوم بارداری با واکسن آنفلو آنزای غیر فعال، واکسینه شوند. افرادی که وضعیت پزشکی حادی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوآنزا هستند. بنابراین می‌توانند واکسن را در هر مرحله از بارداری دریافت نمایند.
کزاز / دیفتری: ايمنى از طريق جفت از مادر به بچه منتقل مى‌شود. ايمنى نوازد عملاً همانند ايمنى مادر مى‌باشد. بنابراين در مادراني كه قبلاً ایمن نشده اند، برای جلوگیری از بروز بیماری کزاز بند نافی در نوزاد، دو تزریق توکسوئید کزاز انجام مي شود. نخستین تزریق در هفتۀ 20-16 بارداری و تزریق دوم در هفتۀ 24-20، صورت می گیرد. حداقل باید یک ماه بین دو تزریق فاصله باشد و بهتر است تزریق دوم دست کم یک ماه پیش از زمان پیش بینی شدۀ زایمان انجام شود. توصیه شده که در همۀ بارداری ها، توکسوئید کزاز پشت سر هم تزریق نشود، زیرا احتمال بروز عوارض نامطلوب جانبی وجود دارد.
اگر خانمی پیش از این واکسینه شده باشد، یک تزریق یاد آور کافی است. توصیه شده است که تزریق توکسوئید دیفتری و کزاز در طول بارداری در زنانی که قبلا واکسینه شده اند اما در طول 10 سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند، در هفته 28 بارداري انجام شود و همین تزریق، ایمنی کافی را برای بارداری های بعدی ( تا 5 سال ) فراهم می آورد. هر چند شواهد چندانی مبنی بر ناهنجاری زا بودن اين واکسن دوگانه بزرگسالان وجود ندارد، اما بهتر است در زنان بارداری که دوز اولیه واکسن دوگانه را دریافت نکرده اند، برنامه واکسیناسیون آنها تا سه ماهه دوم به تعویق انداخته شود تا خطر آسیب های احتمالی به حد اقل برسد.
واکسن‌های خطرناک در دوران بارداری
واکسن‌ها به‌طورکلی به سه دسته تقسیم می‌شود که شامل واکسن‌های حاوی ویروس زنده، واکسن‌های حاوی ویروس کشته‌شده و واکسن‌های حاوی توکسوئید‌ها یعنی پروتئین‌هایی با ساختار شیمیایی تغییر‌یافته، بی‌خطر و استخراج‌شده از باکتری‌هاست. از میان این انواع واکسن‌ها، زنان باردار نباید واکسن‌های ویروس زنده مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبله‌مرغان را تزریق کنند، زیرا این واکسن‌ها می‌تواند خطراتی را برای جنین به وجود بیاورد.از آنجا که واکسن زنده ضعیف شده است, نباید برای زنان باردار تجویز شود و باید به آنها توصیه کرد که حداقل تا 28 روز پس از دریافت واکسن باردار نشوند.در مورد واکسن علیه سل ,بی خطری تجویز آن در طول بارداری ثابت نشده است. اما تزریق واکسن‌های حاصل از ویروس کشته‌شده مانند واکسن آنفلوانزا و واکسن توأم کزاز، دیفتری در دوران بارداری بی‌خطر است. با این وجود قبل از زدن هر واکسنی حتماً با پزشک متخصص زنان یا مامای خود مشورت کنید.
هپاتیت A: بی‌ضرر بودن این واکسن در بارداری تعیین نشده و باید طی این دوران از تزریق آن اجتناب نمود. زنانی که در معرض ابتلا به این ویروس هستند، باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
سرخک، سرخجه، اوریون (MMR) : تزریق واکسن سرخجه و آبله مرغان حداقل سه ماه قبل از اقدام برای بارداری توصیه می شود، يعني حداقل سه ماه بعد از تزریق این واکسن، نبايد باردار نشوند. ابتلا به سرخجه در سه ماهۀ نخست بارداری، نوزاد را در معرض خطر بالای ناهنجاری های مادرزادی قرار می دهد. در این بیماران می توان قطع بارداری را در نظر گرفت.
آبله مرغان: این واکسن برای جلوگیری از آبله مرغان استفاده می‌شود و باید زمان تزریق آن حداقل سه ماه قبل از بارداری باشد.
خانم‌هایی که در دوران بارداری در معرض ویروس سرخک یا آبله‌مرغان هستند، باید پادتن اختصاصی ضد سرخک و ضد آبله مرغان را دریافت کنند. این تزریق در مورد آبله مرغان باید حداکثر تا ۹۶ ساعت بعد از تماس با بيماري و در مورد سرخک تا ۶ روز بعد از تماس با بيماري انجام شود.
مننگوکوک (واكسن مننژيت براي سفر حج) و پنوموکوک: چون بی‌خطر بودن این واکسن ناشناخته است، باید از تزریق آن اجتناب شود، به جز برای زنان در معرض خطر یا زنان مبتلا به بیماری‌های مزمن.
فلج‌اطفال خوراکی و فلج اطفال تزریقی : هیچ کدام از انواع این واکسن‌ها (ویروس زنده و یا ویروس کشته شده) برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.
تزريقات
انجام آزمایش گروه خونی و Rh باید هر چه سریع تر در اوایل بارداری صورت گیرد. زنان Rh منفی و دارای گروه خونی O، باید در هفتۀ 28 بارداری دوباره آزمایش شوند. ضمن اینکه تعیین گروه خونی و Rh همسران آنها نیز لازمست. برای پیشگیری از حساسیت به Rh، پیشنهاد شده که به همۀ زنان در معرض خطر، g 300-200 ایمونوگلوبولین Rh ( روگام ) بین هفته های 28 و 32 بارداری، از راه عضلانی تزریق گردد و در صورتی که نوزاد Rh مثبت است، یک تزریق هم ظرف 72 ساعت اول پس از زایمان، انجام گیرد تا در حاملگی بعدی، حساسیت مادر به آنتی ژن عامل Rh، کاهش یابد.