کیست و آبسه بارتولن
بیماری کیست یا آبسه بارتولن یک بیماری مربوط به غدد بارتولن در واژن می باشد. این بیماری مختص زنان است که به دلایل مختلفی بروز پیدا می کند. بیماری کیست بارتولن به دو نوع کیست عفونی و غیر عفونی تقسیم می گردد. این بیماری با نام توده ناحیه تناسلی نیز شناخته می شود. خوشبختانه اغلب افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، پس از طی روند درمان به صورت کامل بهبودی می یابند و همچنین در صورت شناخت صحیح می توان به راحتی از بروز این بیماری پیشگیری نمود.
غدد بارتولن چیست؟
غدد بارتولن (Bartholin’s cyst) در دو طرف ناحیه ی ورودی واژن (لب های کوچک) قرار دارند. این غدد کوچک هستند و در حالت عادی دیده یا حس نمی شوند. ترشحات غدد بارتولن در شرایط طبیعی روی سطح مخاطی ورودی واژن ترشح می شود و سبب لغزنده شدن ناحیه حین رابطه جنسی میشود. این مایع از طریق دو مجرای نازک که کانال بارتولن نام دارند، به داخل واژن ترشح می شود.
کیست بارتولن چیست؟
اگر مجرای غدد بارتولن مسدود شود کیست تشکیل میشود که تورمی بدون درد است .کیست ها معمولا دردناک نیستند . البته کیست های بزرگ ممکن است به دلیل اندازه آنها دردناک باشند.این کیست ها ممکن است اندازه ۱ تا بیشتر از ۱۰ سانت داشته باشند. این کیست ها معمولا به آرامی رشد کرده و در اغلب اوقات بدون درد هستند. بنابراین اغلب کیست ها نیازی به درمان ندارند اما در صورتی که کیست عفونی، دردناک و اندازه ای بزرگ داشته باشد، درمان آن ضروری خواهد بود.
در صورتی که ترشحات داخل کیست عفونی شود، آبسه بارتولن ایجاد میشود که شدیدا دردناک است. عوامل باکتریال آبسه بارتولن اغلب شامل چند باکتری مختلف از جمله عفونتهای منتقله از راه تماس جنسی یا باکتریهای روده هستند و بنابراین برای درمان ممکن این نیار به درمان چند دارویی باشد. ولی آبسه بارتولن سبب درد قابل توجهی علاوه بر تورم می شود. ناحیه متورم بسیار حساس است و پوست قرمز می شود. پیاده روی و نشستن ممکن است کاملا دردناک باشد. اغلب موارد ، همزمان عفونت واژینال هم وجود دارد. اگر آبسه در مراحل پیشرفته باشد، باید تخلیه شود و به درمان دارویی خوراکی یا تزریقی جواب نمیدهد. در واقع اگر یکی از غدد بارتولن به هر دلیلی مسدود شود، کیست بارتولن ایجاد خواهد شد. و در صورتی که کیست بارتولن عفونی گردد، آبسه بارتولن رخ خواهد داد. جدار آبسه بارتولن می تواند ضخامت زیادی داشته باشد. گاهی اوقات ممکن است مبتلایان به آبسه بارتولن پس از گذشت مدتی اصطلاحا دچار برگشت کیست شوند که ممکن است این کیست ها دوباره آلوده شوند. همانطور که گفته شد آبسه بارتولن بسیار دردناک است و اغلب اوقات در یک طرف واژن پدید می آید.آبسه بارتولن چیست؟
انواع کیست بارتولن به دو دسته عفونی و غیرعفونی تقسیم می شود:
نوع غیر عفونی:
در این کیست ها متورم شده و در اثر تجمع مایعات و بازگشت مایع به درون غده ایجاد می شود. بدون درد بوده و فاقد عفونت ثانویه می باشد.
نوع عفونی:
در این حالت علاوه بر برگشت مایع تولیدی غدد بارتولن عفونت ثانویه که عمدتا باکتریایی می باشد نیز وارد این غده ها می شود. این حالت باعث ایجاد تورم شدید و عموما با درد نیز همراه است .باکتر یهایی که معمولا این حالت را ایجاد می کنند عبارتند از: کلامیدیا که از راه رابطه جنسی وارد بدن می شود و اشرشیا کلی که یک باکتری گوارشی می باشد.
مجاری بارتولین ممکن است به دلیل آسیب دیدگی یا رشد اضافی پوست مسدود شوند. اما عوامل باکتریایی سبب عفونی شدن غدد بارتولین می‌شوند. باکتری‌هایی که می‌توانند کیست را آلوده کنند عبارتند از:
• نایسریا گونوره‌آ (Neisseria gonorrhoeae): گونه‌ای باکتریایی که باعث بروز بیماری سوزاک می‌شوند. این باکتری از طریق تماس جنسی قابل انتقال است. نایسریا گونوره‌آ شایع‌ترین پاتوژنی است که در نمونه‌های گرفته شده از غدد بارتولین یافت میشود.
• کلامیدیا تراکوماتیس (Chlamydia trachomatis): کلامیدیا تراکوماتیس باکتری است که باعث بروز بیماری کلامدیا می‌گردد. کلامدیا یکی از شایع‌ترین عفونتهای مقاربتی در جهان محسوب میشود. این عامل باکتریایی علاوه‌بر ایجاد عوارضی مانند ناباروری و درد مزمن لگن، می‌تواند دلیلی برای بروز کیست های بارتولین نیز باشد.
• اشرشیا کلی (Escherichia coli): اشریشیا کلی یکی از فراوان‌ترین عوامل عفونت دستگاه تناسلی است که در زنان شایع‌تر از مردان است. این عامل باکتریایی که ممکن است کولیت خونریزی دهنده (زخم شدن روده) را نیز به دنبال داشته باشد، از عواملی است که سبب بروز کیست های بارتولین میشود.
• استرپتوکوک پنومونیه (Streptococcus pneumoniae): این باکتری به عنوان عامل ایجاد کننده عفونت در مجاری تناسلي بانوان، به ویژه زنان باردار، خطرات زیادی را به همراه دارد. در کنار بروز کیست های بارتولین ، این باکتری یکی از علل اصلی زایمان زودرس و بروز بیماری‌هایی مانند مننژیت در نوزادان است.
علائم داشتن کیست غده بارتولن
همانگونه که در بالا گفته شد، کیست بارتولن غیر عفونی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، زیرا توسط خود فرد قابل مشاهده و لمس نخواهد بود. اما با این حال، وجود علائم زیر می تواند حاکی از وجود کیست در این ناحیه باشد.
- تورم و قرمزی بیش از حد معمول در یک طرف واژن
- احساس درد غیرمعمول در حین نزدیکی و یا راه رفتن و نشستن
- احساس وجود و لمس یک توده گرم بدون درد در ناحیه مذکور
اما در صورتی که کیست عفونی شده باشد و تبدیل به آبسه شود، علائم کمی بیشتر خواهد بود :
- احساس درد شدید در واژن که به تدریج حین رابطه جنسی، راه رفتن و نشستن و کلیه اعمالی که موجب فشار بر این غدد می شوند افزایش می یابد.
- تورم در یک طرف واژن
- علائم وجود عفونت در بدن مانند تب و لرز
درمان کیست و آبسه بارتولن
اغلب موارد کیست بارتولن نیاز به درمان ندارد، به ویژه اگر کیست هیچ نشانه ای ایجاد نکند. اما در صورتی که کیست بزرگ یا دردناک شود و سایز رو به افزایش داشته باشد چند اقدام لازم است :
1- لگن آب ولرم و بتادین
2- جراحی
در کیستهای بزرگ و دردناک یا راجعه و همینطور آبسه های بارتولن ،برداشتن کیست،تخلیه،یا جراحی های کاملتر اغلب در اتاق عمل و با بیهوشی انجام میشود .ولی در صورتی که فقط تخلیه آبسه لازم باشد میتوان در مطب با بیحسی موضعی تخلیه رابا تیغ جراحی یا لیزر انجام داد و اغلب نیاز به بخیه ندارد.
3- آنتی بیوتیک ها در صورت وجود آبسه
نکاتی که بهتر است در مورد درمان کیست بارتولن بدانید:
- با مصرف مسکن مانند ژلوفن، ایبوپروفن و … می توان درد کیست عفونی را کاهش داد.
- تا بهبودی کامل، فرد مجاز به برقراری رابطه جنسی نخواهد بود.
- در برخی موارد کیست های عفونی پس از گذشت 3 یا 4 روز خود به خود تخلیه و درمان می شوند. در غیر این صورت خود پزشک اقدام به تخلیه خواهد کرد.
- تعدادی درمان خانگی نیز می تواند برای بهبودی کیست بارتولن مفید باشد. مثلا استفاده از ترکیب درخت چای و روغن کرچک. با یک پنبه یا گاز آبسه را به ترکیب آغشته کرده و سپس برای کاهش درد می توانید از کمپرس آب گرم نیز استفاده کنید. چای موجب خروج عفونت و روغن کرچک کاهش دهنده التهاب آبسه خواهد بود.
- در صورت برگشت مکرر و بسیار شدید کیست، ممکن است پزشک از طریق روش لیزر حذف کلیه غدد بارتولن را انجام دهد.